قانون تغییر ساعت رسمی ایران، قانونی است که به موجب آن ساعت رسمی ایران هر سال در ساعت ۲۴ روز اول فروردین ماه یک ساعت به جلو کشیده می شود و در ساعت ۲۴ روز سی ام شهریور ماه به حالت قبلی برگردانده می شود. این کار به منظور استفاده بیشتر از روشنایی روز انجام می شود.
این عمل هم مورد ستایش و هم مورد انتقاد قرار گرفتهاست. به دلیل بهرهبرداری از زمان پس از ساعات کاری، افزوده شدن طول روز پیش از عصر به سود خرده فروشها، مسابقات ورزشی و دیگر فعالیتها می باشد.
اما می تواند برای برنامه های سرگرمی و دیگر برنامه های مرتبط مشکل ایجاد کند. در حالی که هدف ابتدایی تغییر ساعت تابستانی کاستن مصرف انرژی در ساعات اوج مصرف و کاهش استفاده از لامپ رشتهای بوده است اما شیوه های گرمایش و سرمایش مدرن تا حدود زیادی متفاوت است و به همین دلیل نتیجه در مورد چگونگی تأثیر این شیوه بر مصرف انرژی اغلب محدود و متناقض است.
در جهان
در جهان استفاده بیشتر از نور خورشید در طول روز، برای نخستین بار در سال ۱۷۸۴ در فرانسه مطرح شد. در این سال، بنیامین فرانکلین، وزیر مختار آمریکا در فرانسه طی مقاله ای که در یکی از مجلات فرانسه چاپ شد، از مردم خواست که صبح ها یک ساعت زودتر از خواب بیدار شوند.
فرانکلین معتقد بود که به این ترتیب، مردم می توانند روزها از روشنایی خورشید استفاده بیشتری کنند و شب ها شمع کمتری مصرف نمایند. البته فرانکلین پیشنهادی مبنی بر تغییر ساعت رسمی کشور ارائه نکرد.
این پیشنهاد، برای اولین بار در سال ۱۹۰۷ در انگلستان توسط فردی به نام ویلیام ولت پیشنهاد شد؛ هرچند که در آن مقطع زمانی عملی نشد.
اما تغییر ساعت رسمی برای صرفهجویی در مصرف انرژی، برای اولین بار در سال ۱۹۱۶ در کشور آلمان عملی شد. بعدا برخی دیگر از کشورها از جمله آمریکا، انگلستان، و برخی از کشورهای اروپایی نیز دست به اقدام مشابهی زدند.
عاملی که این دولت ها را برای استفاده از این تکنیک متقاعد نمود، کمبود شدید انرژی در اثر جنگ جهانی اول بود.
اکنون هفتاد و هفت کشور جهان با استفاده از این تکنیک، ساعات رسمی خود را تنظیم می کنند. اما زمان جلو و عقب کشیدن ساعت در این کشورها یکسان نیست.
در ایران
در ایران برای نخستین بار، پیش از انقلاب سال ۱۳۵۷، ساعت رسمی کشور به ساعات تابستانی و زمستانی تقسیم شد. بعد از انقلاب ۱۳۵۷ ایران این روند به حالت تعلیق درآمد.
در سال ۱۳۷۰ (در زمان ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی) بر اساس محاسباتی هیئت وزیران ایران مصوبه ای را به تصویب رساند که طی آن ساعت رسمی کشور همه ساله در اول فروردین یک ساعت جلو کشیده شود و در سی ام شهریور به حالت اول بازگردد.
ادامه مطالعات در آن دوره نشان داد که حدود ۱۰۰ مگاوات کاهش مصرف در زمان پیک (اوج مصرف) حاصل شدهاست. اما دولت ایران در اسفند ماه سال ۱۳۸۴ (پس از ۱۵ سال و در زمان ریاست جمهوری محمود احمدینژاد) این مصوبه را ابطال نمود.
غلامحسین الهام سخنگوی وقت دولت، در زمان اعلام این تصمیم دولت اعلام نمود که بررسی کارشناسانه ای مبنی بر این که تغییر ساعت در کشور منجر به صرفه جویی در مصرف انرژی در کشور شده باشد، وجود ندارد.
وی دلیل لغو مصوبه قبلی هیئت دولت را «سردرگمی بخش های زیادی از جامعه در اثر تغییر ساعت رسمی کشور» و «عدم وجود بررسی های دقیق و کارشناسانه برای تایید صرفه جویی در مصرف برق با روش تغییر ساعت» اعلام نمود.
این ادعا در حالی مطرح می شد که مدتی قبل از آن مدیر دفتر مدیریت مصرف برق شرکت توانیر از کاهش ۱٫۵ درصدی مصرف برق با تغییر ساعت رسمی کشور در اول فروردین خبر داده بود، و میزان این صرفه جویی ظرف ۶ ماه را بیش از ۷۵ گیگاوات ساعت تخمین زده بود.
همچنین برخی نمایندگان مجلس در موافقت با توقف تغییر ساعت، ثابت بودن ساعت را کمکی به بجا آوردن فریضه های دینی و کم کردن اتلاف زمان بین نماز و ساعت کار معرفی کردند.
پس از آن در سال های ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ نمایندگان مجلس شورای اسلامی، طرح هایی را در دستور کار خود قرار دادند تا دولت را مکلف به تغییر ساعت رسمی کشور در شش ماهه نخست سال نمایند.
اما در نهایت این طرح ها بهصورت قانون در نیامدند. این در حالی بود که منابع مختلف پیشنهادهای مختلفی، همچون تاریخ هایی جدید برای آغاز و پایان تغییر ساعت در سال را مطرح می کردند.
در نهایت در روز ۳۱ مرداد ۱۳۸۶ قانونی مشتمل بر یک ماده واحده مبنی بر تغییر ساعت رسمی کشور به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.
بنا بر این قانون، ساعت رسمی کشور «ایران» هر سال در ساعت ۲۴ روز اول (ساعت ۰۰:۰۰:۰۰ روز دوم) فروردین، یک ساعت به جلو کشیده می شود و در ساعت ۲۴ روز سی ام (ساعت ۰۰:۰۰:۰۰ روز سی و یکم) شهریور؛ به عقب کشیده شده، یعنی به حالت اول برگردانده می شود.
دولت محمود احمدینژاد، این قانون را در سال ۱۳۸۷ اجرا نکرد و علت این امر را ابهام قانونی در مصوبه مجلس دانست.
تلفن های هوشمند و لپ تاپ ها با تغییر زمان جدید به طور خودکار پیکربندی می شوند، اما باید ساعت های آنالوگ مانند ساعت ماشین را به صورت دستی تغییر دهید.
همچنین بدان معنی است که با نزدیک شدن دوباره زمستان می توان انتظار روزهای کوتاه تر و طولانی تر و شبهای سردتر را داشت.
چرا ساعتها عوض می شوند؟
این امر از هدر رفتن ساعات با ارزش روز در ماه های تابستان جلوگیری میکند و در مصرف سوخت نیز صرفه جویی میشود.
امروزه، زمان تغییر ساعت در اکثر کشورهای اروپایی، آمریکای شمالی و استرالیا اتفاق می افتد، در حالی که کشورهای آفریقایی و بیشتر کشورهای آسیایی در این تمرین شرکت نمی کنند.